Fotoğrafçılıkta Diyafram (Aperture) nedir?

Diyafram (aperture) ‘un iki görevi vardır.

1. Sensörün üzerine düşen ışığın miktarını belirler.
2. Netlediğiniz objenin ön ve arka kısmında kalacak net alan derinliğini belirler.

Net Alan Derinliği Nedir?

Netlemiş olduğunuz objenin ön ve arka kısımının ne kadarının bulanık ya da net olacağını belirleyen unsurdur.

Diyafram ortam ışığına göre belirlediğiniz enstantane (shutter speed) değerine göre,sensör üzerine düşecek ışığın miktarını belirler.

Bunu vücudumuz ile şöyle açıklayabiliriz;

Göz Kapaklarımızı ve göz bebeğimizi örnek alalım. Göz kapaklarımızın açılması ve kapanması arasında geçen süreyi enstantane olarak düşünebiliriz.

Göz bebeklerimiz  çok ışıkta küçülür,az ışıkta ise büyür, işte diyafram da aynı bu mantıkla çalışır. Ortamda fazla ışık varsa diyafram en kısık halini alır,ortamda ışık az ise en açık halini alır.

Diyafram ” f ” simgesi ile gösterilir. Diyafram değeri ne kadar küçükse,objektifin açılma miktarı o kadar büyüktür.

f değeri ile açıklık arasında ters ilişki vardır;

f:2,8 – 22 açıklıklı bir lensimizin olduğunu varsayalım.

f:2,8 iken diyafram en açık halini alır

f:22 iken ise diyafram en kısık halini alır. Yani; diyafram değeri küçüldükçe açıklık artar,diyafram değeri arttıkça açıklık azalır.

Peki f:2,8 ile 22 arasında ne fark var diyebilirsiniz. Bu tamamen sizin kompozisyonuzda ne anlatmak istediğinze ve herhangi bir objeyi ya da kişiyi ön plana çıkarmak isteyip istememenizle alakalıdır. Biraz ironik bir örnekle size anlatmaya çalışacağım.

Örnekle Açıklayalım

Mesela arkadaşınız ile birlikte bir parka gittiniz, arkadaşınız bir bankta oturuyor ve sizde onun fotoğrafını çekeceksiniz, fotoğraf makinesini aldınız,arkadaşınıza netlediniz.

Şans eseri arkadaşınızın biraz arkasında 5-10 kişilik bir grup uzun eşşek oynuyor 🙂  eğer siz diyafram değerini f:10 – 22 arası gibi ,diyaframın kısık olduğu bir şekilde ayarlarsanız, hem arkadaşınız hem de arkadaki uzun eşşek oynayan sevgili arkadaşlar 🙂 fotoğrafınızda net olarak çıkacaktır.

Sonradan fotoğrafa bakan biri ise arkadaşınızdan önce emin olun uzun eşşek oynayan kişileri görecektir…

Bu gibi bir ortamda sizin ön plana çıkarmak istediğiniz kişi arkadaşınız olduğu için f:2,8 gibi diyafram açık bir değer seçmelisiniz, bu durumda net alan derinliği azalacağı için sadece arkadaşınız net çıkacak ve arkadaki kişiler net görünmeyecek dolayısıyla fotoğrafınızda anlatmak istediğiniz açıkça ortaya çıkacaktır.

Peki her zaman bu diyafram ayarı ile mi çekmeliyiz? Tabi ki hayır. Fotoğrafta vurgulamak istediğiniz olaya göre seçmelisiniz. Üstteki örneğin tam tersi bir örnek vermek gerekirse.

Viyana’ya gittiğinizi ve yine arkadaşınızı çekmek istediğinizi düşünün,arkada tarihi bir köprü var ve siz arkadaşınızı bu köprü ile birlikte kadraja alıyorsunuz, bu sefer üstteki gibi f:2,8 gibi açık değerli bir diyafram seçerseniz, net alan derinliği azalacağından, sadece arkadaşınız net çıkacak ve arkadaki köprü görünmeyecektir.

Fotoğrafa bakan kişi ise sizin bu fotoğrafı viyana’da çektiğinize bile inanmayacaktır belki de. Dolayısıyla bu fotoğrafta f:10-22 gibi diyaframın kısık ve alan derinliğinin fazla olduğu bir diyafram ayarını tercih ederseniz hem arkadaşınız hem de arkadaki tarihi köprü net çıkacaktır.

Net alan derinliği yüksek mm odaklı lenslerde çok daha fazla hissedilir. Elimizdeki geniş açı lense sahip otomatik bir makineden çok iyi bir net alan derinliği beklemek yanlış olacaktır.

Özellikle 100mm üstü zoom lenslerde net alan derinliği çok belirgindir. Aşağıda kendi makinem ve farklı diyafram değerleri ile çektiğim fotoğraflar yer almaktadır.

Örneklerle Anlayalım Görelim

f:1,8 – Bu fotoğrafta diyafram çok açık olduğu ve net alan derinliği az olduğu için sadece mavi eşek net,arka planda ne olduğu tahmin bile edilemiyor ve fotoğrafa bakan kişinin ilgisini başka yere sevketmiyor.

f:5,6 – Bu fotoğrafta da net alan derinliği çok fazla değil, fakat artık arka alan görünmeye başladı.

f:22 – Bu fotoğrafta diyafram çok kısık, net alan derinliği çok fazla. Artık fotoğrafa bakan kişinin dikkati mavi eşşeğin üzerinden arka plandaki apartmanlara doğru yöneliyor.

Diyafram önceliği makine kadranlarında genelde ‘A’ simgesi ile gösterilir. Canon firması ‘Av‘ olarak göstermektedir.

A modunda iken istediğiniz alan derinliğine göre diyafram değerini siz seçiyorsunuz ve ortamdaki ışık miktarına göre makineniz otomatik olarak pozlama süresini ( enstantane ) seçiyor.

Diyafram – Enstantane arasında ters bir ilişki vardır. Fakat doğru enstantane ayarı olmaksızın diyafram işlevsel olmayacaktır. Bu ilişkiyi bir sonraki ‘ Enstantane ‘ yazımda belirteceğim. Saygılar…